Waarom lezen ons helpt de wereld te begrijpen

Boeken zijn geen bubbels, zegt de Spaanse schrijver Irene Vallejo (1979) in een interview met De Volkskrant. In een wereld waarin sociale media ons vooral bevestigen in onze eigen overtuigingen, bieden boeken juist de mogelijkheid om buiten onze eigen denkwereld te treden. Lezen helpt ons niet alleen om de complexiteit van het leven te begrijpen, maar ook om te groeien, te dromen en in contact te komen met andere perspectieven.

Wij delen regelmatig boekentips om je te inspireren. Nu delen we een boekentip én een inspirerend verhaal delen over waarom lezen zo belangrijk is. Irene Vallejo laat zien dat boeken meer zijn dan verhalen op papier; ze zijn een manier om de wereld beter te begrijpen en jezelf te ontwikkelen.

Lezen als overlevingsstrategie

In haar boek Papyrus – Een geschiedenis van de wereld in boeken (2024) onderzoekt Vallejo hoe verhalen ons al eeuwenlang helpen te overleven. Ze wijst erop dat wij, als mensheid, unieke wezens zijn: we verklaren en begrijpen de wereld door middel van verhalen. Van de mythe van Icarus tot de maanlanding, van de Nautilus tot moderne onderzeeboten – verbeelding en taal maken innovatie en vooruitgang mogelijk.

Vallejo’s liefde voor boeken is persoonlijk én universeel. Toen haar zoon Pedro geboren werd met het syndroom van Pierre Robin, een complexe medische aandoening, verwachtte ze dat haar schrijverscarrière voorbij was. Maar juist in de meest uitdagende periode van haar leven werd schrijven een vorm van therapie. Terwijl haar dagen bestonden uit ziekenhuisbezoeken, creëerde ze in Papyrus een wereld vol reizen, vitaliteit en hoop. Tot haar eigen verbazing werd het boek een wereldwijd succes.

De kracht van boeken in een digitale wereld

Met haar essay Uit liefde voor het lezen, dat in februari 2025 in het Nederlands werd uitgegeven, pleit Vallejo voor het belang van lezen in een samenleving die steeds meer gedomineerd wordt door sociale media en vluchtige informatie. Waar sociale media ons vaak bevestigen in onze meningen en zelfs radicaliseren, doen boeken precies het tegenovergestelde: ze dagen ons uit, brengen nuance en dwingen ons om ons in anderen te verplaatsen.

Vallejo haalt de Romeinse historicus Tacitus aan, die stelde dat waarheid tijd en onderzoek nodig heeft, terwijl leugens gevoed worden door impuls en snelheid. In een tijd van desinformatie en algoritmes die ons vooral laten zien wat we willen zien, is langzaam lezen een daad van verzet én een noodzaak voor een gezonde democratie.

Wat kunnen we leren van lezen?

1. Lezen verbindt ons met andere perspectieven: boeken laten ons kennismaken met andere werelden en ideeën, zonder te filteren wat we willen horen.
2. Lezen helpt om complexe onderwerpen te begrijpen: in een tijd van fake news en oppervlakkige berichtgeving biedt een boek verdieping en reflectie.
3. Lezen is een vorm van vrijheid; tijdens de dictatuur in Spanje werden boeken verboden en verbrand. De toegang tot literatuur en kennis is een kostbaar recht.
4. Lezen voedt verbeelding en creativiteit: veel uitvindingen en vooruitgang komen voort uit verhalen en fictie.
5. Lezen is tijdreizen: boeken zijn het cement tussen generaties. Ze bewaren ideeën, dromen en kennis voor de toekomst.

Haar conclusie: 'Ik heb in de loop der jaren veel onderzoek gedaan naar de geschiedenis van het boek, geschreven over censuur en andere aanvallen op boeken, zoals verbrandingen. Maar mijn conclusie is, dat maatschappelijke onachtzaamheid en onverschilligheid ten aanzien van de rol en het belang van boeken - en ook van leesonderwijs, boekhandels, bibliotheken en leeskringen - gevaarlijker zijn voor een samenleving. Je ziet dat in tijden van crisis als eerste wordt bezuinigd op cultuur, alsof het iets overbodigs is. Terwijl we het lezen moeten blijven stimuleren. Boeken zijn opslagplaatsen van het geheugen, spiegels waarin we onszelf bekijken om meer te kunnen lijken op wie we willen zijn.'

Blijf lezen, blijf ontdekken

In Spanje neemt het lezengedrag onder jongeren toe, mede dankzij levendige boekenmarkten en bibliotheken als sociale ontmoetingsplekken. Een inspirerend voorbeeld waar Nederland lering uit kan trekken, zeker gezien de ontlezing een groeiend probleem aan het worden is.

Of je nu ondernemer, student of dromer bent, boeken kunnen je inspireren en jezelf beter leren begrijpen. Welke boek heeft jouw kijk op de wereld veranderd?

Kijk voor meer boekentips hier!